Wetenschappelijke onderbouwing en Methodieken
Bij Kairos werken we onder andere met de presentiebenadering.
In een korte definitie omschrijven we presentie als volgt (Baart, 2004b, pp. 40-41):
‘Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie h/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden, wordt dan ook gedaan. Een manier van doen, die slechts verwezenlijkt kan worden met gevoel voor subtiliteit, vakmanschap, met praktische wijsheid en liefdevolle trouw.’
Wat in deze definitie opvalt, is dat ze begint met de aandachtige en toegewijde betrekking op de ander.
Je start dus niet vanuit je eigen interesses, de doelen van je vak of dat wat in de mode is. Want pas in de betrekking kun je als zorggever begrijpen waar je moet zijn met je zorg. Daar léér je waar iemands leven over gaat, wat voor hem of haar van betekenis is, waar verlangens en behoeften zitten, of waar iemand bang voor is. Dat vatten we samen in het zinnetje ‘Wat er voor de ander op het spel staat’. Als je daar zicht op hebt, kun je ook gaan begrijpen wat er in iemands leven past en wat bijdraagt aan zijn of haar welbevinden. Dat vraagt er wel om dat je in je waarneming niet al te veel beperkt wordt door bijvoorbeeld een verplichte methodiek, politieke eisen of financiële overwegingen. Het gaat erom dat je naar iemands héle leven mag kijken en niet alleen naar wat er mis of kapot is. Op die manier wordt duidelijk wie je voor de ander kunt zijn en waar het in de betrekking om draait. Dat staat dus niet van tevoren al vast, maar vormt zich gaandeweg.
Aan het einde van de definitie wordt gezegd dat presentie niet alleen draait om het ‘in relatie staan’, maar ook om doen wat er gedaan kan worden. Let op: er staat dus niet ‘wat gedaan móét worden’. Het gaat erom dat je zorg passend is in het leven van de ander en voor hem of haar zinvol is.
Als laatste vermeldt de definitie een aantal (professionele) kwaliteiten die je voor presentie nodig hebt: gevoel voor subtiliteit (het komt aan op details en kleine dingen), vakmanschap (presentie komt dus niet in de plaats van je vak), praktische wijsheid (die maakt dat je in concrete situaties verstandige beslissingen kunt nemen) en liefdevolle trouw (het gaat om dat wat de ander deugd zal doen). Kort gezegd draait presentie om de radicale toewending naar de ander.
Theoretische blauwdruk Kairos (wetenschappelijke verantwoording)
Stichting Karios beweegt zich vanuit het vertrekpunt niet te vervallen in hospitalisering en institutionalisering. Deze begrippen beschrijven een fenomeen waarin een patiënt inlevert op eigen autonomie en verantwoordelijkheid. Dit resulteert in een niet duurzame bevordering van uitstroom. Hospitalisering en institutionalisering is een bedreiging voor subdoelen C t/m G zoals genoemd in de doelstelling.
Wat Stichting Kairos uniek maakt is dat zij in samenwerking met ketenpartners juist haar patiënten waarnaar gerefereerd gaat worden als gasten, in de kracht van de eigen sociaal maatschappelijk rol worden gezet binnen de Kairos context. Het beschrijven en gebruik maken van rollen is een basis sociologisch concept gebaseerd op het werk van Linton. Er wordt onderscheid gemaakt van een rol als status wat wordt gekenmerkt door verwachtingen, en anderzijds de rol waarin omstandigheden en persoonlijkheid dynamisch zijn. In deze dynamiek zet stichting Kairos een rol weer in haar kracht. In eigen kracht zetten is een Nederlandse vertaling van het woord empowerment: ‘’De eigen capaciteiten benutten en ontwikkelen om in economisch, sociaal en politiek opzicht actief mee gestalte te geven aan het eigen leven en dat van de gemeenschap waarvan men deel uitmaakt” (Encyclo, 2019)
De kans voor Stichting Kairos om als overkoepelende methode rollen weer in hun kracht te zetten wordt extra bevestigd in de sfeer van postnormale wetenschap.
Binnen het postnormale wetenschapsdomein bevindt zich transitiekunde. In de transitiekunde worden systeemveranderingen en overgangen onderzocht of juist bewerkstelligd. Van persoonlijk niveau naar macro niveau, bijvoorbeeld klimaatverandering. Stichting Kairos opereert op de schaal van de persoonlijke transitie. Het promotie onderzoek Roles in transition door Julia M. Wittmayer is een theorie vorming vanuit de praktijk ontstaan die direct aansluit bij de doelstelling van Stichting Kairos. Zij concludeerde uit haar onderzoek:
‘’Het toewijzen of claimen van rollen staan sterk in verband met de veronderstelling van toegang tot middelen, verantwoordelijkheden en macht. “Role designations and claims thus come with inherent assumptions about access to resources, responsibilities and power” (Wittmayer, 2016). Een rol wordt niet snel toegewezen of opgepakt als men, zelf of de ander, niet overtuigd is van de veronderstelling van de drie criteria.
Als het gaat om het gebruiken van rollen tot middelen, using roles as resources, moet een organisatie de capaciteiten hebben om als individuele actor en/of als collectief anderen te kunnen stimuleren tot rolverandering, het ’verstrekken’ van begrip wat deze alternatieve rol is en deze rol opnieuw kunnen uitvinden of zelfs volledig uitvinden voor de ander.’’ (Kieviet, P.T.G. Persoonlijke transitie begrijpen en bestendigen. 2019)
Hoe meer iemand empowered is, hoe meer een persoon geneigd is een rol te gebruiken in lijn met eigen visie, los van sociale en maatschappelijke verwachtingen. (Wittmayer, 2016).
Hoe zet stichting Kairos rollen in hun kracht?
Als men binnen het paradigma van transitiekunde in een casestudie een systeemverandering wil bewerkstelligen en tegelijkertijd wil onderzoeken gebruikt men een zogeheten change arena. Deze change arena is Stichting Kairos en haar ketenpartners. Bij persoonlijke transitie bestaat er een groot cultureel antropologisch aspect aangezien men met rollen, die elkaar beïnvloeden wat rolconstellatie wordt genoemd, samen cultuur creëert . De organisatiecultuur van stichting Kairos, in kruisbestuiving met haar ketenpartners schetst de lijnen van de change arena waarbinnen het in de kracht zetten van de rollen afspeelt. Enerzijds cultureel waarin de dynamische ontwikkeling van persoonlijkheid transitie doormaakt en anderzijds praktische Systemische zaken zoals economische zelfstandigheid. Deze zijn ten alle tijden verbonden en interacteren met elkaar. Net als de rollen van (bewoners), begeleiders, en actors handelend vanuit de ketenparters.
In een change arena gaat men uit van 5 fases.
De 5 fases hangen samen met het model van Rotmans (2015) voor persoonlijke transitie en de meetinstrumenten Wittmayer (2016) om rol verandering en verandering in rolconstellatie te meten.
In combinatie met de kwaliteitseisen beschermd wonen en maatschappelijke opvang , ervaringsdeskundigen en de in de bijlage benoemde methodes voor psychiatrie en begeleiding specifieke doelgroepen etc. zijn dit de middelen om binnen deze ‘’change arena’’ meet- en controleerbaar rollen in de eigen kracht te zetten, met uiteindelijke het gewenste doel van uitstroom en het bestendigen van persoonlijke transitie.
